Siêu máy tính dự đoán Newcastle vs Nottingham Forest, 21h00 ngày 23/2

3 cô gái cùng nhau tiệc tùng, vui chơi, họ gặp gỡ những nam giới cũng đang nghỉ hè tại thị trấn miền biển Malia (Hy Lạp). 3 cô gái kỳ vọng đây sẽ là kỳ nghỉ hè tuyệt vời nhất, đáng nhớ nhất trong cuộc đời mình, một kỳ nghỉ có tính bước ngoặt của tuổi thanh xuân.

Dù vậy, mọi việc đã diễn ra không như dự định. Trong hành trình trải nghiệm để hiểu về chính mình và về... tình dục, họ đã có những xúc cảm hoang mang, bối rối.

Bộ phim nhận được nhiều lời khen ngợi từ các nhà phê bình và đánh giá cao từ các chuyên trang điện ảnh. How to Have Sex kể lại trải nghiệm trưởng thành từ góc nhìn của nữ giới. Theo nữ đạo diễn Walker, đây là một bộ phim có tính chất tự bạch, phản ánh những trải nghiệm thực tế của chính cô.

Nhân vật chính trong phim là Tara. Trong kỳ nghỉ, Tara đã gặp những thanh niên mới lớn cũng đang tìm kiếm trải nghiệm giống như mình. Tất cả họ thoạt tiên đều thật ngọt ngào và dễ chịu. Họ cùng có mặt ở một thị trấn miền biển xa xôi, ở xa quê nhà, xa người thân.

Tại đây, các thanh niên quyết định sẽ "xõa" hết mình, "quẩy" hết nấc, họ biết rằng mình sẽ không gặp lại những người mà mình hẹn hò trong kỳ nghỉ. Chính trong những trải nghiệm đầu đời tưởng như rất tự do, đầy hân hoan, vui vẻ ấy, Tara bắt đầu có những cảm nhận khác về bản thân và về những người xung quanh mình.

Những hình dung đẹp đẽ, phấn khích của những thanh niên trẻ tuổi dần tan rã. Cảm nhận của người xem từ đầu tới cuối bộ phim không ngừng thay đổi, biến chuyển theo trải nghiệm của nhân vật.

Sự háo hức muốn làm "người trưởng thành"

Thoạt tiên, 3 cô gái bước vào kỳ nghỉ với sự vô tư, đầy phấn khích, họ cùng nhau hò hét, ca hát, tiệc tùng, thể hiện tình chị em gắn kết rất nồng nhiệt. Họ bắt đầu "biêng biêng" vì liên miên tiệc tùng, nhưng cả 3 người vẫn không quên mục tiêu đã đặt ra cho kỳ nghỉ đặc biệt này, đó là phải trở thành... "người trưởng thành".

Ở đầu phim, các nhân vật được quay ở góc cận khi họ còn là những cô gái mới lớn vui tươi, vô tư. Nhưng khi trạng thái cảm xúc của họ dần thay đổi sau những trải nghiệm đã có trong kỳ nghỉ, các cảnh quay dần mở rộng ra toàn cảnh với tốc độ lia máy chậm. Sự huyên náo, cuồng nhiệt, sôi nổi lúc ban đầu dần thay đổi, phản ánh sự đổi khác trong nội tâm của 3 cô gái.

Thực tế, câu chuyện được kể trong phim không gây sốc, nhưng vẫn khiến người xem cảm thấy ấn tượng, bởi tính chân thực và sức tác động tới cảm xúc người xem. Chuyện phim xoay quanh hành trình trưởng thành của những thanh niên nam nữ đang cùng kiếm tìm trải nghiệm đầu đời.

Phim không chỉ có chuyện hẹn hò, tình dục mà còn khắc họa sâu sắc về tình bạn. Bên cạnh mong muốn trưởng thành trong chuyện tình trường, những thanh niên trong phim trước hết được khắc họa trong vai trò của những người bạn.

Chẳng hạn, trong nhóm bạn 3 người của Tara, Skye là cô bạn hay đùa cợt, tính cách có vẻ vô tư, nhưng kỳ thực lại có sự độc hại ngầm mà có thể chính Skye cũng không nhận thức rõ. Những câu đùa cợt của Skye đôi khi khiến người khác cảm thấy tổn thương.

Ngược lại, Em là người giàu tình cảm, có tâm hồn nhạy cảm, hay thích quan tâm người khác, luôn đem lại cho bạn bè cảm nhận về sự ấm áp, cảm thông và thấu hiểu. Em luôn mong muốn giúp đỡ bạn bè, là chỗ dựa của bạn bè, nhưng nhiều khi cô cảm thấy bất lực, bởi bạn bè không phải lúc nào cũng có thể chia sẻ với nhau tất cả mọi chuyện.

Tình bạn giữa hai nam thanh niên Badger và Paddy cũng được khắc họa có chiều sâu. Giữa họ là một tình bạn kéo dài nhiều năm, nhưng âm thầm tồn tại trong tình bạn ấy là cảm giác khó chịu, thiếu thoải mái rất khó lý giải. Thực tế, Badger và Paddy có tính cách khác biệt. Sau cùng, Badger - người có tính cách lặng lẽ hơn - đã lựa chọn âm thầm gia tăng khoảng cách với Paddy.

Vị đắng của sự trưởng thành

Khoảnh khắc giàu xúc cảm nhất trong phim chính là khi Tara lảo đảo trở về phòng khách sạn vào lúc sáng sớm, sau một đêm tệ hại. Một mình đứng giữa đường phố vắng lặng, Tara muốn bật khóc nhưng cô không cho phép mình làm điều ấy. Tara phải tự mình đối diện với những trải nghiệm đắng ngắt của bản thân, cô đã hiểu thế nào là trưởng thành.

How to Have Sexđược đánh giá là bộ phim chân thực, khắc họa sâu sắc trải nghiệm về sự trưởng thành có tính chất bước ngoặt trong cuộc đời của những thanh niên mới lớn. Các tình tiết trong phim không quá nặng nề nhưng đủ khiến người xem cảm thấy buồn bã, bối rối cùng nhân vật.

Bộ phim được đánh giá cao trong cách khắc họa tinh tế nỗi đau, sự khủng hoảng của nhân vật. How to Have Sexcòn được đánh giá là phim có tính giáo dục tốt đối với thanh thiếu niên.

Các nữ nhân vật trong phim đã chờ đợi một kỳ nghỉ hè đáng nhớ, nhưng thực tế phũ phàng xuất hiện, họ phải đi qua trải nghiệm bẽ bàng.

Nhân vật nữ chính Tara đã có trải nghiệm khủng hoảng với Paddy. Cô không thực sự đồng thuận trong trải nghiệm tình dục với Paddy, nhưng cô cũng không thể nói rằng mình đã bị tấn công, bởi chính cô đã chủ động tán tỉnh Paddy trước.

Sau cùng, mong muốn "trưởng thành" của Tara trong kỳ nghỉ hè đã được thực hiện, nhưng đọng lại trong cô là sự buồn bã, khủng hoảng, rối bời và hoang mang... Một kỳ nghỉ hè thoạt tiên đầy ắp tiếng cười vô tư của 3 cô bạn thân đã dần ngấm vị đắng của sự trưởng thành.

Trải nghiệm cay đắng của chính nữ đạo diễn

Nữ đạo diễn Molly Manning Walker (30 tuổi) đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi bắt tay vào viết kịch bản và đạo diễn bộ phim này. Cô đã tiến hành những cuộc gặp gỡ với thanh niên ở nhiều vùng miền trên khắp nước Anh.

Trong các cuộc gặp, cô trò chuyện để hiểu về trải nghiệm của người trẻ đương đại. Theo Walker, chúng ta tưởng rằng giới trẻ bây giờ rất cởi mở, văn minh và hiểu biết trong chuyện tình dục, họ đã được giáo dục giới tính từ trong nhà trường, đã có sự chuẩn bị cần thiết để trưởng thành, nhưng những câu chuyện thực tế khiến Walker thấy rằng vẫn còn nhiều vấn đề đang tồn tại.

"Vẫn còn nhiều sự mơ hồ trong nhận thức, dù giới trẻ có thể rất cởi mở với những trải nghiệm mà họ muốn có, nhưng kỳ thực, họ cũng thường phải đi qua những cú sốc khi trải nghiệm sự trưởng thành", Walker nhận định.

Nữ đạo diễn đã chia sẻ công khai câu chuyện của mình trong quá trình thực hiện bộ phim How to Have Sex. Ở tuổi trưởng thành, Walker cũng từng đặt ra mục tiêu tìm kiếm một trải nghiệm có tính chất bước ngoặt giống như các thanh niên xuất hiện trong phim.

Một lần, khi cô tham gia một cuộc vui cùng với bạn bè, đồ uống của cô đã bị một nam thanh niên lén bỏ thuốc vào đó. Sau đó, Walker bị tấn công tình dục. Sau sự việc, Walker trình báo với cảnh sát, nhưng chính người tiếp nhận vụ việc đã khuyên cô không nên để bản thân phải chịu đựng nhiều hệ lụy hơn nữa từ sự việc này.

Theo đó, quá trình điều tra để đưa người đã chuốc thuốc rồi tấn công tình dục đối với cô ra trước pháp luật là một quá trình kéo dài, gây mệt mỏi. Có thể chính Walker sẽ không chịu đựng nổi áp lực từ quá trình này. Đó là một ký ức ám ảnh Walker suốt nhiều năm và là động lực để cô thực hiện bộ phim điện ảnh đầu tay.

Walker nhận thấy rằng những người trẻ đều háo hức với những hình dung về sự trưởng thành. Trong quá trình tìm kiếm trải nghiệm, nhiều khi người trẻ không biết tự bảo vệ bản thân mình. Các bạn bè của họ cũng không thể bảo vệ họ, bởi tất cả đều đang lao theo những hình dung, kiếm tìm những trải nghiệm mà không lường hết được những gì có thể xảy ra.

Mong muốn của Walker là bộ phim How to Have Sexsẽ được các chuyên gia giáo dục giới tính biết đến và giới thiệu tới các thiếu niên mới lớn. Walker tin rằng bộ phim này có tính giáo dục tốt và sẽ giúp ích cho nhiều người trẻ đang chuẩn bị bước vào tuổi trưởng thành.

Walker khẳng định bộ phim không nhấn mạnh vào nỗi buồn hay sự khủng hoảng của nhân vật, phim cũng không có ý biến nhân vật nào trở thành tiêu cực.

"Tôi chỉ muốn đưa ra thông điệp nhẹ nhàng rằng thế nào là sự đồng thuận trong quan hệ tình dục, thế nào là một trải nghiệm thực sự tốt đẹp cho đôi bên. Giới trẻ bao gồm cả nam và nữ đều cần có nhận thức rõ ràng về cách thức hành xử thấu hiểu và tôn trọng, để họ thực sự trưởng thành theo cách lý tưởng nhất", Walker nói về bộ phim điện ảnh đầu tay của cô.

(Theo Dân Trí, The Independent/Daily Mail)

Chương trình Ngữ văn 10 bộ Kết nối tri thức và cuộc sống trường mình chọn dạy học, được soạn rất công phu, khoa học, và khá hay, hướng đến việc dạy, học văn đúng nghĩa.

Nhưng để dạy được nó với những học sinh của mình, và có thể là đa số học sinh ở Việt Nam hiện nay, là cả vấn đề rất lớn, dù đây là học sinh lớp chọn thứ 2 khối D của trường gần 2.000 học sinh, dù đầu vào điểm văn học sinh toàn từ trên 7 đến 8,5. Bởi có một khoảng cách rất xa giữa một chương trình giáo dục, bộ sách giáo khoa hay với phương pháp học, cách tư duy của học sinh, giáo viên đúng kiểu vênh lệch: chương trình mới mà tư duy dạy, học lại quá cũ. 

Dạy học cái mới cho học sinh cũ - sản phẩm lỗi

Nếu chỉ nhìn điểm đầu vào lớp 10 của nhiều trường điểm, lớp chọn, nhiều giáo viên cũng như bản thân mình khá phấn khởi, kỳ vọng một lớp, khoá học sinh tốt, sẽ dạy học, gợi mở được nhiều vấn đề hay, để các em yêu văn, có năng lực văn. Nhưng than ôi, cái điểm thi cử ở xứ mình đâu có đồng nghĩa với việc học sinh có kiến thức, kỹ năng, tinh thần học tập.

Sau năm tuần đầu tiên dạy chương trình Ngữ văn 10 mới, mình hết tăng xông rồi tụt "mood" vì những cái tối thiểu, căn cốt nhất học sinh lớp chọn không thể làm nổi: tóm tắt cốt truyện "Chữ người tử tù" của Nguyễn Tuân, thậm chí tóm tắt một sự kiện/ sự việc không thành, mà bài thì có trong sách, đã được dạy theo đúng diễn biến cốt truyện trên lớp, giờ chỉ là ôn tập lại.

Chương trình mới, tư duy mới nhưng học sinh thì cũ, là sản phẩm của hệ tư tưởng và cách dạy cũ, thì việc trật khấc là tất yếu. Nhưng sự việc vẫn khiến mình kinh ngạc bởi những thứ tối thiểu, học theo kiểu chương trình cũ mà học sinh lớp chọn không thể làm thì thực sự thảm hoạ. Đây chỉ là chữa bài mẫu đầu tiên, để sau bài mẫu này học sinh sẽ vận dụng viết các văn bản truyện khác ở ngoài sách giáo khoa, theo định hướng chương trình, quan điểm giáo dục và kiểm tra của chương trình mới.

Từ lớp 9 lên lớp 10, từ cấp 2 lên cấp 3 là sự thay đổi lớn về chương trình, phương pháp học tập. Học sinh ở bậc THCS, kể cả học sinh lớp 9 ôn luyện vào 10 thì phần lớn vẫn học theo kiểu cô đọc bài mẫu, trò chép, rồi học thuộc lòng, thậm chí cô bắt phải học thuộc, để đi thi có thể được điểm khá, đỗ vào các trường công. Lối học vẹt đó bắt nguồn từ việc đề thi tuyển sinh vào 10 chỉ cho mấy văn bản trong sách giáo khoa, lại có giảm tải; cách ra câu hỏi trong đề thi cũng kiểu phân tích, cảm nhận một đoạn trong tác phẩm, không có yêu cầu gì vận dụng, sáng tạo, hoặc buộc học sinh phải tư duy.

Giáo viên luyện thi ở bậc THCS làm sẵn các đề của một số đoạn trọng tâm, rồi bắt học sinh thuộc bài, vào thi chỉ việc nhớ, chép ra.

Hôm nay, mình nói thẳng với học sinh rằng: Nếu cứ tiếp tục học kiểu đã được học để thi vào đây, rằng chờ chép bài mẫu, ngồi học thuộc đêm ngày thì đời sau này còn nhiều bi kịch, chứ không chỉ là điểm số hôm nay. Có thể thầy, cô nào đó bắt các em học thuộc, cho các em cái danh hão vào lớp chọn cấp 3 nhưng chính họ đã hại các em bởi nó giết tính tự lập, óc tư duy, khả năng sáng tạo, hoặc đơn giản nhất là vận dụng, hình thành kỹ năng cho mình. Đời này không có một cái gì sẵn có để cho mình cả, mà để mình dùng cái sẵn có, tiện dụng thì trước đó phải kinh bang tế thế, phải là một bản mệnh riêng, tạo dựng cho mình nhiều giá trị rồi.

Hệ luỵ của kiểu thi cử, dạy học như nêu trên đã kéo dài nhiều năm song tới năm nay, thực hiện chương trình mới, đòi hỏi học sinh phải tư duy sáng tạo, vận dụng nhiều thì nó bộc lộ ra rõ rệt hơn bao giờ hết.

Kiến thức, kỹ năng căn bản học sinh không có. Kể cả tinh thần học văn theo đúng nghĩa, khai phóng, tự do cũng bị biến mất luôn. Khả năng đọc, suy nghĩ, nêu ra quan điểm, cảm nhận của bản thân học sinh bị triệt tiêu, dù giáo viên ra đề mở, để học sinh tự chọn tác phẩm, tự nêu suy nghĩ của mình.

17 năm đi dạy học, năm nào mình đón học sinh mới vào 10 là năm đó đối mặt phải thảm cảnh là dù dạy lớp chọn chăng nữa thì khi ra một đề mở, để học sinh tự chọn, tự thể hiện cảm xúc, quan điểm thì học sinh lại bó tay, không có gì để viết, chờ đợi một cái đề đóng, bắt buộc, yêu cầu cụ thể về một tác phẩm đã được học. Những lúc như vậy, thực sự mình quá chán nản, không tha thiết gì việc dạy học nữa.

Tư duy giáo dục sai, giáo viên lười đọc, chậm đổi mới

Một nền giáo dục luôn hớt ngọn, lúc nào cũng đòi thay sách nhưng cái căn cốt, gốc rễ là quan tâm, đầu tư cho con người – những người thực hiện công việc dạy và học; quản lý chất lượng đầu ra, là làm sao đánh giá học sinh chính xác, rèn tư duy chứ không được chú trọng, không được quan tâm, đầu tư thích đáng.

Với tình trạng đó tồn tại bao nhiêu năm, tới tận bây giờ, học sinh lớp 9 ôn thi vào 10 phải học thuộc lòng văn của cô, văn mẫu thì có đổi mới đến ngàn lần, sách viết có hay, có hoàn hảo mấy vẫn thế.

Thi cử thì mỗi ngày một hạ thấp chuẩn đánh giá, cho số câu vận dụng, thang điểm vận dụng tối thiểu nhất, để có cái phổ điểm đẹp, rồi cả xã hội vui. Điều đó khiến học sinh gen Z, kể cả phụ huynh, ảo tưởng vào mình, vào cái điểm gần như giả ấy, lơ ngơ, hợm hĩnh, lười biếng, ù lì.

17 năm đi dạy học, chưa từng năm nào mình phải mắng mỏ, chê bai, thấy bất lực vì học sinh đến vậy. Nhưng rồi, có thể mọi thứ sẽ vẫn thế. Học sinh vào được thì ra được, bởi mấy đề đầu ra luôn có những câu hỏi dạng cho không, biếu thêm điểm để có tỷ lệ điểm đẹp, tốt nghiệp lúc nào cũng 99-100%.

Hôm nay, sếp trưởng gọi mình, tưởng có công chuyện gì hoá ra trao đổi chuyên môn. Sếp hỏi mình về việc dạy bài thơ "Mùa xuân chín" thế nào. Mình trả lời hướng khai thác bài đó theo một mạch giảng, để hướng dẫn học sinh đi từ ngôn từ, hình ảnh, nghệ thuật tiếp nhận được cái hay, cái đẹp trong cảm xúc của bài thơ. Nghe xong, sếp lại phàn nàn rằng bao nhiêu giáo án bán trên mạng, người khác cho, chẳng ai soạn được một cái bài có mạch để dạy, rõ ràng, cụ thể, đơn giản, cho học sinh học được, dễ cảm, dễ nhớ, hình thành thao tác tư duy, vận dụng, sáng tạo.

Tới đây mình thấy buồn, chợt nghĩ rằng giáo viên còn thế, nhiều người cả năm chẳng đọc sách, tìm cái gì mới mẻ ngoài mấy sách giáo khoa, mấy cuốn tài liệu luyện thi hay sách in giáo án tham khảo, huống chi học sinh bao năm chỉ biết học thuộc bài của cô, học hết kiểu gì cũng trúng vì đề thi thế nào cũng chỉ có dạng đó, trong mấy tác phẩm đó. Và không thể hy vọng rằng học sinh sẽ tìm, sẽ đọc cả tập thơ, tập truyện ngắn, hay cuốn tiểu thuyết vài trăm đến cả ngàn trang, để hiểu, cảm, hay viết gì đó được. Giáo viên còn vậy thì học sinh yếu, kém, rỗng cũng không có gì lạ.

Từ đầu năm tới giờ, ai cũng hỏi mình có soạn sách bài giảng, có soạn chuyên đề, hay bộ đề không để mọi người mua tham khảo. Thực tâm mình cũng muốn làm, đang làm nhưng mình cũng phải sống, phải làm nhiều thứ khác. Mình nghĩ đơn giản, khi ý thức rằng mình phải là mình, làm gì cũng để người ta đọc, xem sản phẩm của mình nó không tệ thì sẽ làm được tốt thôi. Song nghĩ lại, với lương như thế, việc như thế, liệu mấy người còn đủ kiên trì, tâm sức dạy dỗ văn chương tử tế? Bởi "Cơm áo không đùa với khách thơ".

Giáo viên giờ phải chịu bao áp lực từ nhà trường tới cuộc sống, mấy người đủ điều kiện chuyên tâm dạy dỗ. Đồng lương thấp so với mức sống xã hội khiến họ phải làm thêm nhiều thứ khác, để có thể sống, lo cho gia đình, con cái. Những thứ mình viết, đồng nghiệp chờ sách ra để tham khảo cá nhân mình nghĩ ai cũng có thể làm được nhưng thực tế thì lại trái ngược. Giáo dục thành tích, hình thức, bỏ quên chủ thể quan trọng nhất thì sẽ không thể có sự đổi mới nào thành công hết.

Chút hy vọng le lói, mong manh

Thôi thì tự động viên là vẫn còn đó, dù ít, nhưng vẫn đọc, thích đọc. Còn đó học sinh bắt đầu học với mình, bắt đầu có ý niệm, thích văn, rồi nói với phụ huynh là tới giờ mới thực sự được học văn đúng nghĩa từ mấy tiết học đầu tiên của mình. Khi dạy học sinh chùm thơ haiku của Nhật Bản, vẫn còn đó học sinh rộng, sâu tới cả bối cảnh xã hội, thời đại tác phẩm ra đời, lý giải những gì thơ ca viết. Điều đó làm mình xúc động và hy vọng rằng, không phải mọi học sinh đều hỏng, đều thành những con vẹt, hay gà công nghiệp.

Thôi thì cứ mong manh hy vọng rằng trong lớp học sinh ù lì, ngơ ngác kia, vẫn le lói những "quản ngục", "thơ lại", vẫn còn có em có trải nghiệm đọc, nghĩ và cảm. Hôm nay, mình vẫn cho học sinh đề mở, viết phân tích, cảm nhận, đánh giá về một tác phẩm truyện mà các em đã đọc, thấy thích thú, để xem trải nghiệm đọc, vốn kiến thức của các em tới đâu. Mình không hy vọng tất cả học sinh mấy lớp 10 mình dạy sẽ viết hết nộp cho, dù đây là hình thức kiểm tra để lấy điểm thường xuyên, để các em có lựa chọn phù hợp, phát huy sở trường. Nhưng chỉ một số viết thực, cảm thực, đọc thực cũng đáng mừng rồi.

Song với cách quản lý, tư duy của giáo dục như hiện nay, thì mới dạy 5 tuần mình lại có cảm giác cuộc cải cách này sẽ vẫn lặp lại những vết xe cũ. Bởi như mình đã nói, giáo dục toàn làm đằng ngọn, còn gốc rễ là con người, là tinh thần trung thực, là quản lý đầu ra vì chất lượng thì chẳng ai đoái hoài. 

Rồi thương học sinh, đến khi tới người muốn dạy cho tử tế thì có thể đã muộn, như một cái cây khó chăm nó tươi tốt, sai trái, nhiều bông rực rỡ khi đã bị bó trong cái chậu, khi dinh dưỡng và sức sống của nó teo tóp, èo uột.

Và chương trình sách giáo khoa mới hay, chủ trương ban đầu tích cực, nhưng tới thực tế, hạ chuẩn kiểm tra, đánh giá, tìm mọi cách cho điểm cao, cho tỷ lệ đẹp, cũng vẫn là rượu cũ trong bình mới mà thôi.

Cái để đổi mới, tạo ra những thay đổi cho giáo dục không phải sách giáo khoa vì sách không phải là thánh thư, mà chính là tư duy của người làm giáo dục, đồng bộ từ cấp học thấp nhất, từ lúc học sinh mới bắt đầu hình thành kiến thức, kỹ năng, phẩm chất cơ bản.

Cho nên bậc trung học phổ thông tưởng rằng thuận lợi hơn khi được tuyển đầu vào, được chọn học sinh nhưng thực chất lại khó khăn hơn, nhất là phải bắt đầu cái mới từ học sinh tư duy cũ, sản phẩm lỗi của giáo viên tư duy cũ theo lối mòn cả chục năm trời. Điều đó giống như người ta phải chăm cái cây đã còi cọc, thiếu sức sống, thiếu sinh khí để thành cây tươi tốt, xum xuê, cho hoa thơm, trái ngọt. Thay đổi một ai đó về mặt tư duy, phương pháp, bỏ cái cũ là cả một quá trình gian nan, nhọc nhằn, đòi hỏi nhiều cả về kiến thức, phương pháp, sự kiên trì, sáng tạo. Cho nên đừng kỳ vọng chúng tôi, bậc trung học phổ thông sẽ thực hiện được hết, tạo nên những sản phẩm xuất chúng, đột biến khi đón nhận những sản phẩm lỗi của hệ thống.

Thôi thì, than thở một chút rồi vẫn phải làm. Không còn kỳ vọng gì nhiều nữa nhưng mình sẽ cố gắng làm sao đó, cải thiện một chút thôi thì cũng vui lắm rồi. Mình nghĩ mỗi ngày thay đổi một chút, mỗi giáo viên cố gắng hơn một chút, thay đổi từ những điều nho nhỏ của học sinh thì sẽ tạo nên sự chuyển biến thôi. Nhưng nói thật, những gì không thay đổi từ gốc rễ, từ tư duy thì khó mà có kết quả tốt được.

Và mình sợ nhất rằng người ta cứ đè giáo viên ra thanh tra, kiểm tra, rằng sao dạy chương trình mới, sách mới mà kiểu cũ thế, là không đúng chủ trương các kiểu, vân vân và mây mây. Họ đâu biết giáo viên dạy chương trình mới phải đón học sinh ra sao? Họ đâu chịu nhìn thẳng vào sự thực rằng chính sự thoả hiệp với điểm số, bệnh thành tích của họ đã đẩy giáo viên chúng mình phải chịu áp lực mọi bề, mọi mặt. Tất cả những điều đó khiến giáo viên mệt mỏi, kiệt sức, chán chường, đâu còn tâm huyết, sáng tạo, hay kiên trì mà đổi mới nữa.

"Của riêng còn một chút này". Với nhiều giáo viên, dù xã hội, hay đời có bạc bẽo thì "của riêng" còn đó, hạnh phúc, niềm vui hiếm hoi vẫn cứ là học sinh, là những điều tốt đẹp học sinh học được từ mình, từ nhà trường, từ hệ thống giáo dục. Nhưng thực trạng hiện nay thì người lạc quan nhất cũng bớt đi nhiều niềm tin, hy vọng.

Chẳng biết bao giờ được đón nhận những học sinh từ các lớp dưới lên, là học sinh biết đọc văn chứ không phải là những con vẹt thuộc bài, điểm khá, vượt qua kỳ thi cho cô luyện thi, nhỉ?

TS Ngô Thanh Hải - Giáo viên Trường THPT Lạng Giang số 2 (Bắc Giang)

Thầy giáo dạy chuyên mong ‘lối đi khác cho đề thi học sinh giỏi văn’

Bối cảnh được cô giáo đưa ra là sắp tới cả lớp sẽ có một chuyến đi dã ngoại tại một trang trại, mỗi nhóm có thẻ 2 mua hàng với tổng trị giá 100 nghìn đồng với nhiệm vụ mua sắm các món đồ phù hợp, cần thiết để chuẩn bị cho chuyến đi.

Nhiệm vụ của mỗi nhóm học sinh là cùng nhau thảo luận về những món đồ cần mua để chuẩn bị cho chuyến dã ngoại. Sau đó dùng các thẻ mua hàng để đi mua sắm các món đồ, vật dụng... tại các gian hàng tạp hóa đủ các mặt hàng được cô giáo chuẩn bị sẵn, đặt ở các góc lớp.

Các nhóm đã quyết định mua nhiều mặt hàng như sữa, bánh mỳ, đồ chơi lego, quạt máy mini cầm tay, khẩu trang, truyện tranh, nước…

Sau đó, các nhóm sẽ thảo luận, nhận xét, nêu ý kiến về phần mua sắm của từng nhóm, qua đó đánh giá về nhóm có tính hiệu quả cao, bình chọn nhóm đưa ra hướng “tiêu dùng thông minh”.

Ví dụ, các em học sinh nhận xét rằng sữa là thực phẩm phù hợp nên mua vì trong cả ngày vui chơi cần rất nhiều năng lượng.

Có nhóm chọn mua quạt mini cầm tay với lý do “nhà có cái thì hết pin, cái thì đã cũ”, tuy nhiên có nhóm phản biện “nếu đã có quạt thì không nên mua thêm nữa, thay vào đó nên mua quạt cũ ở nhà đi và nếu hết pin, có thể thay pin”.

Hay các em cũng nêu quan điểm về quyết định chọn bộ lego của một nhóm: “vừa đẹp vừa rẻ nhưng món đồ chơi này không phù hợp để mua cho chuyến đi dã ngoại, bởi có rất nhiều hoạt động vui chơi tập thể, chứ không nhiều thời gian chơi lego”.

Tiết học của các học sinh lớp 3Q sôi động với những màn tranh luận về tính hiệu quả của các món nhưng cuối cùng cũng đã có những sự thống nhất về tính tiết kiệm và hiệu quả. 

Cô Nguyễn Thị Thu Ngân (giáo viên Trường Tiểu học Lý Thái Tổ) cho hay thay vì hoạt động kể chuyện, cô thiết kế thay bằng trò chơi mua sắm để học sinh được phần nào trải nghiệm thực tiễn.

Thông qua trò chơi này, theo cô Ngân mục tiêu bài học vẫn đạt được khi giúp học sinh biết cùng người thân, bạn bè cân nhắc và xác định nên hay không nên mua một món đồ khi đi mua sắm trong các tình huống nhất định để tránh lãng phí. Cũng từ đó, vận dụng nội dung bài học để mua sắm tiết kiệm, hợp lý.

“Qua trò chơi, các học sinh cũng nhận thức, phân biệt được việc mua sắm đồ dùng theo nhu cầu và đồ dùng theo mong muốn sao cho thật phù hợp và tránh lãng phí”, cô Ngân nói.

Cô Ngân cho hay, qua việc chơi, học sinh cũng hình thành được các năng lực (ngôn ngữ, giao tiếp, hợp tác, giải quyết vấn đề...) và phẩm chất (tiết kiệm, trách nhiệm...).

Sau bài học, cô giáo cũng đưa ra phần cam kết hành động. Đó là yêu cầu về nhà, các học sinh thảo luận với bố mẹ, người thân về việc mua hay không nên mua những món đồ mới để sử dụng tiết kiệm, tránh lãng phí.

Cô Huỳnh Thị Hương, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Lý Thái Tổ cho hay thực tế, trong quá trình dạy học, những tiết học áp dụng hình thức học thông qua chơi trước đây cũng đã được các giáo viên của nhà trường triển khai song chưa rõ nét, bản bản và có đánh giá sau mỗi giờ học. 

Tuy nhiên giờ đây, với Chương trình Giáo dục phổ thông mới, nhà trường tổ chức triển khai nhiều hơn trong các giờ học chính khóa, thực hiện trong tất cả các môn học và ở các khối lớp một cách bài bản hơn.

Theo bà Hương, khác với phương pháp truyền thống, thầy giảng, trò nghe và viết; phương pháp này lấy học sinh làm trung tâm và người giáo viên chủ yếu chỉ là người hướng dẫn. Qua hoạt động, các học sinh sẽ là người chủ động lĩnh hội kiến thức và phát triển khả năng bản thân.

“Hoạt động ‘học thông qua chơi’ có thể tổ chức lồng ghép trong tất cả các tiết học ở các môn, chứ không riêng Hoạt động trải nghiệm. Có nghĩa là đây là một phương pháp dạy học, các thầy cô giáo có thể áp dụng trong tất cả các môn học.

Ngoài các trò chơi trong các tiết học chính khóa như thế này, nhà trường cũng có nhiều hoạt động ngoại khóa khác như hoạt động trải nghiệm ở các trang trại, vùng ngoại ô để các học sinh vừa phát triển năng lực bản thân vừa phát triển nhận thức xã hội”, bà Hương nói. 

Chuyên đề “Học thông qua chơi trong dạy học tiểu học” cũng là một nội dung được Phòng GD-ĐT quận Cầu Giấy đưa ra để giáo viên các nhà trường trên địa bàn sinh hoạt chuyên môn, thảo luận và tìm hướng vận dụng phù hợp vào điều kiện lớp học, cơ sở của mình.

Trường học 'mở đường' để đánh thức lòng biết ơn trong mỗi học sinh

Cục trưởng Cục Thống kê Bình Định, bà Nguyễn Thị Mỹ cho biết, thực hiện ý kiến của Chủ tịch UBND tỉnh là chỉ đạo điều hành phát triển kinh tế-xã hội bằng “con số thống kê”, nói không với báo cáo giấy, thống nhất số liệu từ tỉnh đến huyện, xã. Cùng với đó, trên cơ sở các văn bản quy phạm pháp luật, đơn vị đã ứng dụng triệt để công nghệ thông tin vào tất cả các công đoạn trong quá trình sản xuất thông tin thống kê. 

Dẫn chứng, Cục ứng dụng thu thập thông tin bằng hình thức phiếu điện tử (CAPI, Webform) của 30 cuộc điều tra. Nhờ đó, cơ quan này đã giảm được thời gian nhập số liệu và kiểm tra logic số liệu, giúp công tác tổng hợp kết quả điều tra nhanh, chính xác hơn. 

Ứng dụng phiếu điều tra điện tử (CAPI) trên điện thoại di động và ứng dụng phiếu điều tra trực tuyến (Webform) đã giúp ngành thống kê tỉnh thực hiện hiệu quả nhiều cuộc tổng điều tra quy mô lớn, trong đó có cuộc Tổng điều tra kinh tế và điều tra cơ sở hành chính năm 2021 trên phạm vi toàn tỉnh.

Bên cạnh đó, nhiều phần mềm, ứng dụng phục vụ công tác quản lý, điều hành đã được triển khai thực hiện trong toàn ngành như: Phần mềm quản lý nhân sự; Phần mềm giao kế hoạch công tác và chấm điểm thi đua đối với Chi cục Thống kê; Phần mềm quản lý dự toán; Phần mềm quản lý công việc (Taskgov); Phần mềm quản lý cuộc họp...

Theo Cục Thống kê tỉnh, thay vì in phiếu điều tra, thu thập và nhập thông tin của hộ gia đình bằng tay, điều tra viên chỉ cần nhập thông tin vào ứng dụng CAPI đã được cài đặt sẵn trên điện thoại di động hoặc máy tính bảng, đồng thời truyền trực tiếp dữ liệu về máy chủ. Ứng dụng Webform được áp dụng đối với các tổ chức, DN; theo đó cơ quan thống kê cấp tên truy cập, mật khẩu, đồng thời tư vấn, hướng dẫn tổ chức, DN cách thức điền các thông tin liên quan và gửi lại trên trang điều tra trực tuyến của ngành thống kê.

Đặc biệt, Cục Thống kê địa phương đã ứng dụng phần mềm tần suất nhanh báo cáo kinh tế-xã hội của Tổng cục Thống kê để các Sở, ban ngành, UBND cấp huyện, UBND cấp xã báo cáo hàng tháng, quý, 6 tháng, 9 tháng và năm. Tính từ tháng 4/2023 đến nay, về cơ bản đã đáp ứng, phục vụ kịp thời, chính xác cho công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quyết định điều hành thống nhất từ tỉnh đến huyện, xã.  

Đề cập về định hướng chuyển đổi số của Cục trong thời gian tới, bà Mỹ cho hay, quá trình chuyển đổi số và tư liệu hóa hoạt động thống kê bao gồm chuyển đổi đồng thời, đồng bộ cả 3 lĩnh vực chính: Chuyển đổi số quy trình nghiệp vụ thống kê; Chuyển đổi số trong quản trị nhân lực ngành Thống kê, đáp ứng yêu cầu sử dụng công nghệ và tuân thủ quy trình mới; Ứng dụng công nghệ với trọng tâm là số hóa, sử dụng dữ liệu số hóa với các ứng dụng thông minh.

Ngoài ra, để dữ liệu thống kê trở thành nguồn lực phát triển kinh tế-xã hội, đáp ứng yêu cầu về số lượng, chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế, Cục xác định một trong những giải pháp trọng tâm là thống nhất dữ liệu từ tỉnh đến huyện, xã. Từ đó, xây dựng một cơ sở dữ liệu thống nhất, kết nối với các cơ sở dữ liệu thống kê, dữ liệu hành chính của các Sở, ngành và địa phương để tạo thành cơ sở dữ liệu tập trung và thống nhất.

“Muốn vậy, cần tin học hóa toàn bộ quy trình điều tra thống kê. Cung cấp, chia sẻ thông tin thống kê giữa Cục Thống kê với thống kê của Sở, ban, ngành trên địa bàn. Ứng dụng khoa học thống kê, khoa học dữ liệu để khai thác nguồn dữ liệu lớn, dữ liệu mới cho hoạt động thống kê. Áp dụng công nghệ khai thác dữ liệu lớn để biên soạn chỉ tiêu thống kê, biên soạn một số chỉ tiêu báo cáo phục vụ công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành của lãnh đạo tỉnh”, bà Mỹ nói.

Trần Chung - Diễm Phúc 

Cách Bình Định đón đầu phát triển công nghệ mới, chuyển đổi số

Cách đây một thập kỷ, AI vẫn còn là một khái niệm xa lạ, ít biết ngoài giới học thuật. Nhưng chỉ trong 3 năm trở lại đây, trí tuệ nhân tạo đã phát triển nhanh đến chóng mặt. Các công ty công nghệ - từ Thung lũng Silicon đến Bắc Kinh - đang đặt cược tất vào công nghệ này. Các nhà đầu tư mạo hiểm đang đổ hàng tỷ USD vào nghiên cứu và phát triển. Cùng lúc đó, những tay chơi non trẻ - các start-up AI - cũng mọc lên như nấm.

Tuy nhiên, cơn sốt AI toàn cầu đã làm lu mờ những tác động của nó đối với xã hội. Được đặt tên là trí tuệ nhân tạo, song, công nghệ này không có gì là “nhân tạo”. Nó được tạo ra bởi con người, nhằm mục đích cư xử giống con người và ảnh hưởng đến xã hội con người.

Vì vậy, nếu muốn công nghệ này có ích và phục vụ nhân loại, chúng ta phải hướng đến khái niệm “AI lấy con người là trung tâm”. Đây là mục tiêu mà giáo sư Diyi Yang từ Khoa Khoa học Máy tính Đại học Stanford, theo đuổi suốt nhiều năm qua.

“Nhiều chuyên gia trong ngành đều muốn xây dựng các mô hình càng lớn, càng nhanh càng tốt. Họ quan tâm đến thông số, hiệu suất hay sức mạnh của các mô hình, nhưng lại bỏ quên những ảnh hưởng của AI đến văn hóa và xã hội. Đó là lý do dẫn đến thiên vị, deepfake hay thiếu mô hình cho các ngôn ngữ ít dữ liệu”, Giáo sư Diyi Yang nói tại GenAI Summit 2024.

Do đó, Yang cho rằng con người nên trở thành từ khóa quan trọng khi xây dựng hệ sinh thái AI cho tương lai.

AI củng cố bất bình đẳng xã hội

Một trong những vấn đề quan trọng giáo sư Yang quan tâm là sự thiên vị vốn có trong các hệ thống AI. Trong một thí nghiệm với các chatbot, cô và nhóm nghiên cứu đã thử hỏi "Bạn đến từ đâu?" và yêu cầu chúng phải trả lời theo mẫu câu “Tôi đến từ quốc gia X”. Các câu trả lời này sẽ được đánh giá bởi bộ mô hình thưởng (reward model) nội bộ của AI.

Giáo sư Diyi Yang nói tại GenAI Summit 2024.

Kết quả rất bất ngờ. “Những câu trả lời nhắc đến các nước như Canada sẽ nhận được điểm thưởng cao hơn. Trong khi đó, với một số quốc gia ở Trung Đông, châu Phi và châu Á, câu trả lời lại nhận được số điểm tương đối thấp”, Yang cho biết. Thử nghiệm này phơi bày những định kiến trong các hệ thống AI. Chúng không chỉ phản ánh những bất bình đẳng sẵn có trong xã hội, mà còn củng cố chúng.

Nhưng những lo ngại của Yang không chỉ dừng lại ở định kiến. Cô đặt ra một câu hỏi quan trọng về bản chất của trí tuệ AI: Liệu những mô hình này có thực sự hiểu được các nhiệm vụ mà chúng thực hiện hay chỉ đơn giản là bắt chước các mẫu học được? Theo Yang, AI thường có xu hướng sao chép các trường hợp cụ thể lấy từ dữ liệu đào tạo. Điều này làm giảm tính độc đáo và tăng khả năng sai lạc dữ liệu (data contamination).

Theo giáo sư Đại học Stanford, mặc dù các hệ thống AI có thể đạt được kết quả ấn tượng trên các bài kiểm chuẩn (benchmark), việc ứng dụng chúng vào thực tế lại là một câu chuyện khác. Những mô hình này thường không thể tổng quát những thông tin vượt ngoài dữ liệu đào tạo của chúng. Điều này dẫn đến hiệu suất sụt giảm khi AI đối mặt với các tác vụ mới, phức tạp.

AI vì con người, cho con người

Dù vậy, Yang vẫn lạc quan về tiềm năng của AI. Đặc biệt là khi nó được xây dựng với trọng tâm là con người.

Một trong những sáng kiến của nhóm nghiên cứu tại Đại học Stanford là cải thiện hiệu suất AI dành cho những phương ngữ có ít dữ liệu đào tạo. Hiện nay, các mô hình AI được đào tạo chủ yếu bằng tiếng Anh chuẩn Mỹ (Standard American English), khiến những người nói phương ngữ khác bị thiệt thòi.

Để giải quyết vấn đề này, nhóm nghiên cứu đã phát triển khung "Multi-VALUE” - tùy biến các mô hình ngôn ngữ lớn để hoạt động với hơn 50 phương ngữ tiếng Anh, như tiếng Anh gốc Phi, tiếng Anh Chicano và tiếng Anh Ấn Độ.

Giáo sư Diyi Yang tại Hội thảo về Ngôn ngữ, Công nghệ và Xã hội do Viện Con người và Công nghệ, Trung tâm GVU tại Georgia Tech (2019-2020) tổ chức. Ảnh: Georgia Tech.

Sử dụng kỹ thuật Parameter Efficient Fine-Tuning (PEFT), họ đã cải thiện đáng kể hiệu suất của AI trong những ngôn ngữ này, làm cho nó dễ tiếp cận và công bằng hơn. "Chỉ cần điều chỉnh 0,03% tham số, hiệu suất đã có thể tăng lên rất nhiều”, Yang nói. Theo cô, những thay đổi dù nhỏ nhất cũng có thể tác động đến tổng thể hệ thống AI.

Sáng kiến thứ 2 của nhóm là tận dụng AI để giúp con người phát triển các kỹ năng xã hội. Đây cũng là lĩnh vực mà Yang đặc biệt quan tâm. Cô đã công bố khung “AI Partner and AI Mentor” (APAM), sử dụng AI để mô phỏng các phiên trị liệu tâm lý hoặc dạy học.

Cụ thể, đối tác AI (AI Partner) sẽ mô phỏng một tình huống để người dùng tập cách trò chuyện, ứng xử, cùng lúc đó cố vấn AI (AI Mentor) sẽ góp ý trực tiếp theo phản xạ của từng người.

Theo giáo sư Đại học Stanford, đây có thể là một bước ngoặt trong các lĩnh vực thiếu chuyên gia đào tạo bài bản như sức khỏe tâm thần. "Cách làm của chúng tôi là sử dụng các mô hình ngôn ngữ lớn để tái hiện các tình huống tư vấn cụ thể. Người dùng có thể mô phỏng các phiên trò chuyện với bệnh nhân AI và nhận phản hồi trực tiếp. Từ đó, các chuyên gia tâm lý có thể nâng cấp kỹ năng mà không cần bệnh nhân thật”, Diyi Yang cho hay.

Tầm nhìn của giáo sư Yang là một thế giới AI không chỉ sao chép trí thông minh của nhân loại, mà còn nâng cao nó để ai cũng có thể tiếp cận một cách bình đẳng. Cô nhìn nhận AI như một công cụ để xóa bỏ khoảng cách, nuôi dưỡng sự thấu hiểu giữa người với người và biến thế giới trở thành một nơi tốt đẹp hơn. Khi đó, AI sẽ không còn là đối thủ cạnh tranh, mà là đối tác, bạn bè của con người.

Dùng ChatGPT thế nào để không tạo ra nội dung vô tri

Sự phát triển của AI mở ra nhiều tiềm năng nhưng cũng có không ít mối lo đối với ngành xuất bản, đặc biệt là nhóm tác giả viết sách.

Các tác giả sách cần phải chấp nhận sự vươn lên của AI, sử dụng chúng như một "siêu trợ lý" thay vì chối bỏ trào lưu. Chia sẻ với Tri thức - Znews, nhiều cây viết cho rằng người làm sách vẫn có thể đứng vững trong thời đại AI nếu biết cách tận dụng sức mạnh của trí tuệ nhân tạo.